OGP là tên viết tắt của cụm từ Open Government Partnership, có nghĩa là Sáng kiến Đối tác Chính phủ mở. Đây là một mạng lưới cho phép các quốc gia thành viên có thể hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong việc cải cách bộ máy nhà nước theo mô hình ‘Chính phủ mở’.

Khái niệm “Chính phủ mở” (Open Government) chỉ một bộ máy nhà nước được tổ chức và hoạt động với sự công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình ở mức độ cao, cũng như có sự tham gia rộng rãi và hiệu quả của người dân vào quản lý xã hội. Chính phủ mở, do đó, nhận được sự tin tưởng và có khả năng đáp ứng hiệu quả các nhu cầu của người dân.

Chính phủ mở không phải là khái niệm mới, vì đã được đề cập từ thời kỳ Khai sáng ở châu Âu. Tuy nhiên, nếu như trước đây khái niệm Chính phủ mở đơn thuần chỉ sự công khai trong hoạt động của bộ máy nhà  nước, thì ngày nay, thuật ngữ này còn hàm nghĩa một bộ máy chính quyền biết lắng nghe, tôn trọng tâm tư, nguyện vọng, luôn trăn trở làm những gì tốt nhất để đáp ứng nhu cầu của người dân và thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Để thúc đẩy mô hình Chính phủ mở, một số quốc gia đã thành lập ra OGP, với các nguyên tắc cơ bản bao gồm: (i) Tăng cường cung cấp thông tin cho công chúng về các hoạt động của nhà nước; (ii) Hỗ trợ sự tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước; (iii) Áp dụng các tiêu chuẩn cao nhất về tính liêm chính và chuyên nghiệp cho toàn bộ hệ thống quản trị quốc gia; (iv) Tăng cường khả năng tiếp cận với các công cụ công nghệ hiện đại nhằm nâng cao tính công khai và trách nhiệm giải trình của bộ máy nhà nước.[i]

OGP là một sáng kiến quốc tế nổi bật nhất từ trước tới nay nhằm thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và khuyến khích sự tham gia của người dân ở các quốc gia vào quản lý nhà nước. OGP tạo ra một diễn đàn quốc tế và quốc gia nhằm tăng cường đối thoại và chia sẻ ý tưởng cũng như kinh nghiệm giữa các chính phủ và các tổ chức xã hội nhằm thực hiện các mục tiêu về Chính phủ mở. Đây là một thiết chế quốc tế đa phương có sức hút rất mạnh mẽ với cả các nước phát triển và đang phát triển, thể hiện ở sự gia tăng nhanh chóng, đầy ấn tượng về số lượng thành viên (từ 8 nước vào năm 2011 đến 69 nước vào năm 2016[ii] – vượt xa  kỳ vọng của các quốc gia khởi xướng). Nhiều quốc gia ở châu Á đã tham gia OGP, trong đó có Indonesia, Philippines, Papua New Guinea và Hàn Quốc. Ngoài ra, một số nước khác cũng đặc biệt quan tâm đến việc tham gia OGP như Myanmar, Pakistan[iii]…

Sự phát triển rất nhanh của OGP, theo lý giải của Bộ trưởng Kuntoro Mangkusubroto của Indonesia, là do “OGP tăng cường sự cởi mở nhằm hướng tới mục tiêu chung là một nhà nước quản trị tốt”[iv] – điều mà hầu hết các quốc gia trên thế giới đều đang hướng tới. Thêm vào đó, một điểm hấp dẫn khác của OGP là sáng kiến này không phải do các quốc gia phát triển áp đặt với các nước đang phát triển. Rất nhiều trong số các quốc gia sáng lập và hiện là thành viên của OGP là các nước đang phát triển. Ngược lại, các nước phát triển cũng đặc biệt quan tâm đến OGP. Trong danh sách các nước thành viên OGP hiện nay có 5 thành viên của nhóm G7 (Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Canada, Ý) và rất nhiều nước phát triển khác như Úc, Niu Di-lân, Hà Lan, Phần Lan, Đan Mạch, Thuỵ Điển, Na-uy, Israel, Tây Ban Nha[v]…Tổng thống Hoa Kỳ Obama, khi phát biểu tại buổi lễ khai trương OGP ở Đại hội đồng Liên hợp quốc năm 2011 đã nhấn mạnh ý nghĩa của thiết chế mới này với việc thúc đẩy quản trị tốt và thắt chặt mối quan hệ, sự tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước ở các quốc gia.[vi]

Trong thực tế, tất cả các nước thành viên OGP, dù đã hoặc đang phát triển,  đều sử dụng OGP như một công cụ để tăng cường hiệu quả quản trị quốc gia, củng cố niềm tin của người dân vào bộ máy nhà nước và nâng cao hình ảnh, vị thế quốc tế của đất nước trên trường quốc tế. Thông qua việc tham gia OGP, một quốc gia đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ tới người dân trong nước và cộng đồng quốc tế rằng họ cam kết tăng cường tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và phòng chống tham nhũng trong bộ máy chính quyền, với mục đích đem lại sự phồn vinh cho đất nước.[vii]

Tham gia OGP cũng đồng nghĩa với việc cam kết hoặc tái cam kết thực thi  Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC) – mà hiện đã có 178 nước thành viên, trong đó có Việt Nam. Nói cách khác, OGP chỉ bổ sung sự cam kết, quyết tâm và hỗ trợ các quốc gia trong việc thực thi một công cụ quốc tế sẵn có về quản trị tốt và phòng, chống tham nhũng là UNCAC.

Mọi quốc gia đều có thể tham gia OGP khi hội tụ đủ điều kiện tối thiểu 75% của tổng số 16 điểm, mà được xây dựng dựa trên 4 tiêu chí, bao gồm: (i) Minh bạch ngân sách, (ii) Minh bạch thông tin, (iii) Công khai tài sản và (iv) Sự tham gia của người dân.

Ở Việt Nam, tuy chưa được đề cập chính thức, song hầu hết các yếu tố của mô hình Chính phủ mở từ lâu đã và đang được Nhà nước triển khai, thông qua việc xây dựng Chính phủ điện tử, cải cách hành chính, xây dựng Luật tiếp cận thông tin, Luật phòng chống tham nhũng, tham gia UNCAC…Bên cạnh đó, với sự trợ giúp của các tổ chức quốc tế, trong mấy thập kỷ qua, Việt Nam đã triển khai một loạt sáng kiến, chương trình hành động nhằm nâng cao hiệu quả quản trị nhà nước và phát triển bền vững, tiêu biểu trong số đó là các chương trình mục tiêu quốc gia nhằm thực hiện các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDG), sáng kiến Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh ở Việt Nam (PAPI), Chiến lược Phát triển thống kê của Việt Nam[viii]… Trong  tất cả các tiêu chí nêu trên của OGP, pháp luật Việt Nam đều đã quy định rất cụ thể và đã đạt được những kết quả nhất định trong tổ chức thực hiện. Theo tính toán sơ bộ, Việt Nam hiện chỉ còn thiếu khoảng 4-5 điểm để trở thành thành viên OGP.

Tất cả những điều trên cho thấy OGP là một thiết chế quốc tế rất gần gũi, cần thiết và có tính hiện thực rõ ràng với Việt Nam. Trong bối cảnh Việt Nam đã và đang hội nhập quốc tế rất nhanh chóng, sâu rộng, cũng như quyết tâm chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân đang rất cao, chúng ta có thể hy vọng trong thời gian không xa, Việt Nam sẽ trở thành thành viên của OGP.

[i] Towards Transparency, Sáng kiến Đối tác Chính phủ Mở, Tài liệu giới thiệu, cập nhật tháng 3.2016
[ii] http://www.opengovpartnership.org/
[iii] Towards Transparency, Sáng kiến Đối tác Chính phủ Mở, Tài liệu giới thiệu, cập nhật tháng 3.2016
[iv] Towards Transparency, Sáng kiến Đối tác Chính phủ Mở, Tài liệu giới thiệu, cập nhật tháng 3.2016
[v] http://www.opengovpartnership.org/
[vi] https://www.whitehouse.gov/the-press-office/2014/09/24/remarks-president-obama-open-government-partnership-meeting
[vii] Nguyễn Thị Kiều Viễn, Chính phủ mở – con đường phía trước,Vietnam Net,07/01/2015, tại http://m.vietnamnet.vn/vn/thoi-su/215384/chinh-phu-mo-con-duong-phia-truoc.html.
[viii] http://www.vn.undp.org/content/vietnam/vi/home/operations/about_undp.html